ئایا پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) هەوڵی خۆكوشتنی داوە؟

یەكێك لەو رووداوانەی ناو ژیانی پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) كە كراوە بە بەڵگە بۆ ئەوەی تووشی شێتی بووە، لە ریوایەتێكەوە وەرگیراوە كە باس لەوە دەكات پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) لە سەرەتای دابەزینی وەحیدا كە ماوەیەك وەحی لێ بڕا، چووەتە سەر شاخێك و چەند جارێك هەوڵی خۆكوشتنی داوە،

فەرموودەكە لە صەحیحی بوخاریدا لە دوو شوێنی جیاوازدا هاتووە:

یەكەم: لە (كتاب تفسیر القران) دا وا هاتووە (...لَمْ يَنْشَبْ وَرَقَةُ أَنْ تُوُفِّيَ وَفَتَرَ الْوَحْيُ فَتْرَةً حَتَّى حَزِنَ رَسُولُ اللهِ)، (هێندەی نەبرد وەرەقە مرد و ماوەیەكیش وەحی وەستاو دانەدەبەزی تا ئەوەی پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) خەمبار بوو)

دووەم: لە (كتاب التعبیر) دا بەم چەشنە هاتووە (...لَمْ يَنْشَبْ وَرَقَةُ أَنْ تُوُفِّيَ وَفَتَرَ الْوَحْيُ فَتْرَةً حَتَّى حَزِنَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِيمَا بَلَغَنَا حُزْنًا غَدَا مِنْهُ مِرَارًا كَيْ يَتَرَدَّى مِنْ رُؤُوسِ شَوَاهِقِ الْجِبَالِ فَكُلَّمَا أَوْفَى بِذِرْوَةِ جَبَلٍ لِكَيْ يُلْقِيَ مِنْهُ نَفْسَهُ تَبَدَّى لَهُ جِبْرِيلُ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنَّكَ رَسُولُ اللهِ حَقًّا فَيَسْكُنُ لِذَلِكَ جَأْشُهُ وَتَقِرُّ نَفْسُهُ فَيَرْجِعُ فَإِذَا طَالَتْ عَلَيْهِ فَتْرَةُ الْوَحْيِ غَدَا لِمِثْلِ ذَلِكَ فَإِذَا أَوْفَى بِذِرْوَةِ جَبَلٍ تَبَدَّى لَهُ جِبْرِيلُ فَقَالَ لَهُ مِثْلَ ذَلِكَ)، (هێندەی نەبرد وەرەقە مرد و ماوەیەكیش وەحی وەستاو دانەدەبەزی تا ئەوەی پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) خەمبار بوو، ئەوەی پێمان گەیشتووە خەفەتێكی خوارد كە چەند جار بەو هۆیەوە دەچوو تا لە لووتكەی شاخەكانەوە خۆی فڕێ بداتە خوارەوە، هەركات دەچووە سەر لوتكەی شاخێ هەتا خۆی بخاتە خوارەوە، جیبریل خۆی پێ نیشان دەدا و دەیوت ئەی موحەممەد تۆ پێغەمبەری خوایت، ئەویش بەوە ئۆقرەی دەگرت و دڵی ئارامی بۆ دەهات و دەگەڕایەوە، كە ماوەیەكی زۆری پێ دەچوو و هەرو ەحی دانەدەبەزی، هەمان حاڵەتی تووش ئەبوویەوە، كە دەچوویەوە سەر لوتكەی شاخێك، جیبریل خۆی پێ نیشان دەدایەوەو هەمان شتی پێ دەوت).

لە ریوایەتی یەكەمدا كە باس لە سەرەتای وەی دەكات بوخاری تەنها باسی خەمباریەكەی هێناوە، بەڵام لە دووەمدا باسی هەوڵی خۆكشوتنەكەی هێناوە، بەڵام پێش ئەوەی بیهێنێت دەڵێت (فیما بلغنا) بەمە ئەم بەشەی ریوایەتەكە لە فەرموودەكە جیا دەكاتەوە، چونكە ئەمەیان بەلاغی زوهریەو بەشێك نیە لە فەرموودەكە، بوخاریش جیای كردۆتەوە، ئەسڵی سەنەدەكە لە یەكەمدا بریتیە لە مەعمەر لە زوهری لە عوروەوە لە عائیشەوە، ئەمەیان فەرموودەكەی پێ ریوایەت كراوە، بەڵام لە دووەمدا مەعمەر لە زوهری ئەمانەی وتووەو نەیوتووە لە عوروەو ئەویش لە عائیشەوە، زوهریش پێغەمبەری خوای (صلی الله علیه وسلم) نەدیوە، بۆیە ئەم ریوایەتە وەرگیراو نیەو تەنها دەقی فەرموودەكە وەرگیراوە كە لە یەكەمدا ئاماژەی پێ دراوە، بەڵكو لە خوێندكارەكانی زوهریش جگە لە مەعمەر هیچكامی تریان ریوایەتی دووەمیان نەهێناوە، لە هەرچی كتێبەكانی تری فەرموودەشدا ئەو گێڕانەوەی دووەم كە هێنراوە، قسە لەسەر سەنەدەكەی هەیە و بە صەحیحی نەهاتووە، ئەم وردەكاریەش لە سەنەدی فەرموودەو جۆری دەق و جیاكردنەوەی قسەی هاوەڵە لە فەرموودەی پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) و دەقی وتەی گێرەرەوە لە فەرموودە، ئاستی بەرزی زانستی فەرموودەو وردەكاری تۆماركردنی نیشان دەدات.

پاشان پێغەمبەری خوا (صلی الله علیه وسلم) لە پێش پێغەمبەرایەتی و پاش پێغەمبەرایەتیش حاڵەتی زۆر سەختتری تووش بووەو هەوڵی خۆكوشتنی نەداوە، چۆن ئێستا بۆ رووداوێكی وا هەوڵی خۆكوشتن دەدات، مردنی باوك و دایك و باپیرەو بێ خوشك و برایی و لەتكردنی سنگی و ژیانی نەبوونی و چەرمەسەری، هەموو ئەمانەی لە ماوەی كەمتر لە دە ساڵی سەرەتای ژیانیدا تووش بوو، ئێستا لە لووتكەی بەهێزی و گەنجی خۆی و بوونی هاوسەر و سەرمایەیەكی باش و بڕێ منداڵ و دەیان دەستكەوتی تردا بیر لە خۆكوشتن بكاتەوە؟!

با وەڵامێك بۆ ئەوانەش بخەینەڕوو كە دەڵێن ئەمە هەر ئەسڵێكی هەیە و ئەو وەڵامەی پێشوو قەناعەتیان پێ ناكات:

حاڵەتی سەرەتای پێغەمبەرایەتی پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) حاڵەتێكی ئاسایی نەبووە، كەسێك بێ ئەوەی پێی بوترێت پێغەمبەری خوایت، كتوپڕ كەسێك بێت و پێی بڵێت بخوێنە بە ناوی خواوە، ئینجا توند بیگوشێت لە خۆی و جێی بهێڵێت، بە رەسمی پێی نەڵێت ئەوە تۆ بوویت بە پێغەمبەری خوا، كەسێكی نەخوێندەوار كە پێشەكیەك لە بارەی پێغەمبەرایەتی و پەیامەكانی پێشووەوە نازانێت، پاشان ماوەیەكی زۆر ئەم كەسە دیارنامێنێت و هیچ پەیامێكی نوێی بۆ ناهێنێت، ئەم حاڵەتە سەختەو خەفەت و دڵەڕاوكێیەكی زۆری لێ دەكەوێتەوە، خەفەتی پێغەمبەریش (صلی الله علیه وسلم) بەو دابڕانە بە دەقی صەحیح باسكراوە.

بڕێ حاڵەتی زۆر سەخت تووشی مرۆڤ دەبن كە زۆرجار ئاوات بە مەرگ دەخوازێت، مەرجیش نیە هەنگاو بۆ مەرگ بنێ، بەڵام خۆزگە دەخوازێ پێش ئەو رووداوە بمردایە، چونكە زۆر سەختە لەسەری، بۆ نموونە مەریەم كاتێك بە فەرمانی خوا سكپڕ دەبێت لە عیسا پێغەمبەر، ئاوات بە مەرگ دەخوازێت (وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا (16) فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا (17) قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيًّا (18) قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا (19) قَالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا (20) قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِنَّا وَكَانَ أَمْرًا مَقْضِيًّا (21) فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيًّا (22) فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَى جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ يَا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَكُنْتُ نَسْيًا مَنْسِيًّا (23) فَنَادَاهَا مِنْ تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا (24)) (مریم: ١٦ - ٢٤)، (لەم قورئانەدا باس و یادی (مەریەم)یش بكە، كاتێ‌ دوور لەكەس و كاری كەناری گرت و جێگایەكی خۆرەڵاتی بۆ خۆی هەڵبژارد بۆ خواپەرستیی، لە نێوان خۆیی و ئەواندا پەرەدەیەكی دانا تا چاكتر بتوانێ‌ خواپەرستیی بكات، ئێمەیش رۆحی خۆمان (جبریل) ناردە لای، ئەوسا لەسیمای پیاوێكدا نەك لە شێوەی فریشتەدا خۆی نیشانداو هاتە بەرچاوی تا نەترسێ‌ و كارەكەی لاقورس نەبێت، كاتێ‌ كە چاوی پێكەوت ترسا خراپەكار بێت بۆیە گوتی: بەراستیی من پەنا دەبەمە بەر خوای بەبەزەیی لەزەرەرو زیانی تۆ، دەسا ئەگەر تۆ كەسێكی خۆپارێزو لەخوا ترسبیت، لێمەوە نزیك مەبە، جبریل وتی: مەترسە بـەراستیی من تەنها هەر ڕەوانە كراوی پەروەردگاری تۆم، ئەوكەسە نیم لێی ئەترسیت، هاتووم بە فەرمانی خوا كوڕێكی چاك و پاكت پێببەخشم، مەریەم وتی: جا من چۆن كوڕم ئەبێ‌؟! كە تائێستا شوم نەكردووەو هیچ كەسێك دەستی لێ‌ نەداوم و هەرگیز كەسێكی داوێن پیسیش نەبووم،  جبریل وتی: بڕیار بەم شێوەیە و پەروەردگاری تۆ فەرموویە: ئەم كارە "بەخشینی منداڵ" بێ‌ شووكردن بۆ من ئاسانە بۆ ئەوەی بیكەینە ئایەت و نیشانەیەك بۆمەردوم لەسەر دەسەڵاتی خۆم، چاكەو میهرەبانییەكیش بێت لەئێمەوە، ئەم مەسەلەیەش بڕیارێكی بڕاوەیەو هەر پێش دێ‌، ئینجا ژانی منداڵبوون گرتیی و بردییە لای بنە دارخورمایەك، تا لەكاتی منداڵبووندا لێی بخواو، پاڵیشی پێوە بدات، ئەوسا لەبەر پەرێشانیی و حەیاو شەرمی خۆی گوتی: خۆزگایە پێش ئەم رووداوە مردبام و بە یەكجاری لەبیر بچوومایەوەو، هەرگیز باس نەكرابام).

ئینجا ئەگەر پێغەمبەری خوا (صلی الله علیه وسلم) لەو ماوەشدا چووبێت بۆ سەر شاخ، بۆ خۆكوشتن نەبووە، لەوانەیە كەسێك كە هەواڵی بیستووە پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) چووەتە سەر شاخ، وایزانیبێت لەبەر خۆكوشتنیەتی، بەڵام ئەگەر هاتو ئەگەری چوونە سەر شاخەكەش راست بێت، هۆكارەكەی ئەوەیە كە كەسێك كاتێك لە شوێنێ شتێكی لێ ون دەبێت، یان رووداوێكی تووش دەبێت، بۆ بەدواداچوونەكەی هەر دەچێتەوە بۆ ئەو شوێنە هەتا لەوێوە وردەكاریەكان وەربگرێت و بەدواداچوونی بۆ بكات، پێغەمبەریش (صلی الله علیه وسلم) لە لوتكەی شاخێكدا ئەو پەیامەی پێ درا، كە ماوەیەكی زۆرە دابەزینی ووەحی وەستاوە، یەكێك لەو ئەگەرانەی بیری لێ بكاتەوە، دەبێت جارێكی دی چوونەوە سەر لووتكەی ئەو شاخە بێت، نەبادا دوورگرتنی لەو شوێنە هۆكاری وەستاندنی بێت.

گومانسازان خۆشیان نازانن چۆن تۆمەتەكانیان رێك بخەن، لە لایەكەوە دەڵێن موحەممەد خۆی ئەم پەیامەی داڕشتووەو وەحی بۆ نەهاتووە، تەنها بۆ موقەددەس كردنی وتە و پەیامەكانی بانگەشەی وەحی كردووە، كەچی لێرەدا دەڵێن موحەممەد كە ماوەیەك وەحی بۆ نەهات، خەفەت دایگرت و بڕیاری دا خۆی بكوژێت، ئەگەر وایە خۆی پەیامی داناوە، دەیتوانی لەو ماوەدا بڕێ ئایەتی تر دابنێ و بێ ئەوەی كەس بزانێت وەحی دابڕاوە، بەو خەڵكەی بوتایە ئەم ئایەتانەشم بۆ دابەزیوە، بەوە كەس هەستی نەدەكرد بە پچڕانی وەحی، جاران وەرەقەش هەبوایە كە شتێكی لەو بارەوە بزانیایەو دەیتوانی دەستەكەی ئاشكرا بكات، ئەوكات وەرەقەش مردبوو، بەڵام راستی مەسەلەكە لەوەدایە پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) هیچی نەفەرمووە جگە لەوەی بە وەحی بۆی هاتووە (وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى (3) إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى (4) عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى (5)) (النجم: ٣ - ٥)، (وە قسەو گوفتاری (پێغەمبەر) لە ڕووی هەواو هەوەسەوە نیە، ئەو قورئانەی كە ئەو دەیڵێت، جگە لەوە كە بە وەحیی بۆی دەنێرێ‌، هیچی تر نیە، خاوەن هێزو بە زەبر (جبریل)ی فریشتەیە، قورئانی فێركردووە).