متأسفانه دزدهایی وجود دارند که از مساجد دزدی میکنند و دلِ آدم از این همه پستی به درد میآید اما در حدیث پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) یک نوع دزدی مطرح میگردد که شاید نسبت به آن آگاهی لازم را نداشته باشیم: «أَسوأُ النّاسِ سَرِقَةً الذّی یَسرِقُ مِن صَلاتِهِ[1]: بدترین نوع دزدی را کسی مرتکب میشود که از نمازش دزدی میکند»! اوّلاً دزد در این جا نمازگزار است و ثانیاً در خانهی خدا دزدی میکند و ثالثاً از خودش دزدی میکند! ضمناً اگر دزدهای دیگر منفعتی در دنیا میبرند، او هیچ نفعی نمیبرَد و در آخرت نیز دچار خُسران میشود! اصحاب پرسیدند: ای پیامبر خدا! چگونه از نمازش دزدی میکند؟ پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) فرمودند: «لایَتِمُّ رُکوعَها و لا سُجودَها: رکوع و سجود نمازش را درست و کامل انجام نمیدهد». پس در آخرت به خاطر دزدی در کمّ و کیف رکوع و سجود، نمازگزار را دستگیر میکنند و برای محاکمه تحویل دادگاه الهی میدهند! واقعاً هم زشتترین نوع دزدی است! لذا پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) قضیّه را بسیار صریح بیان میفرماید و لازم نمیبیند از یک تعبیر ملایمتر استفاده کند. هدف این است که درست و کامل انجام دادن اجزاء نماز را خیلی جدّی بگیریم. روایت کردهاند که پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) در مسجد بودند. مردی داخل شد و نماز خواند و آن گاه آمد و بر پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) سلام داد. پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) سلامش را پاسخ داد و فرمود: «ارجِع فَصَلِّ فإنَّکَ لمتُصَلِّ: برگرد و نمازت را بخوان چون نماز نخواندی». آن مرد برگشت و دوباره نماز خواند و آن گاه آمد و بر پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) سلام داد. پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) سلامش را پاسخ داد و فرمود: «ارجِع فَصَلِّ فإنَّکَ لمتُصَلِّ: برگرد و نمازت را بخوان چون نماز نخواندی»! بار سوم هم نمازش را خواند و سرانجام پرسید: قسم به کسی که تو را به حق فرستاده است، نماز از این بهتر بلد نیستم؛ نمازِ درست را به من بیاموز. پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) فرمود: «اوّل باید تکبیر بگویی و در حدّ امکان قرآن بخوانی و آنگاه رکوع نمایی و در رکوع آرام بگیری و بعد به سجده بروی و در سجده نیز آرام بگیری و سپس سر از سجده برداری و در حالت نشسته، آرام بگیری و تمام بخشهای نماز را این گونه با تأنّی بخوانی[2]». هم چنین روایت کردهاند که پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) «إذا رَفَعَ رأسَهُ مِنَ الرُّکوعِ انتصَبَ قائِماً حتّی یَقولَ القائِلُ قد نَسِیَ و إذا رَفَعَ رأسَهُ مِنَ السَّجدَةِ مَکَثَ حتّی یَقولَ القائِلُ قد نَسِیَ[3]: وقتی سرش را از حالت رکوع بلند میکرد، به قدری راست میایستاد که ممکن بود کسی بگوید نماز را از یاد برده است و وقتی سرش را از حالت سجود بلند میکرد، به قدری مکث میکرد که ممکن بود کسی بگوید نماز را از یاد برده است». نمازگزار در برابر خداوند بزرگ به نماز میایستد و لذا باید تمام حرکات نماز را با آمادگی کامل انجام دهد؛ درست همانند کسی که خودش را آماده میکند تا از او عکس بگیرند! اما متأسفانه رکوع و سجود بسیاری از نمازگزاران به نوک زدن و دانه برداشتن مرغان شباهت دارد! و تأنّی و تأمّل در حرکات نماز چنان غریب مینماید که اگر امام در رکوع و سُجود مثل پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) عمل کند، مأمومها گمان میبرَند دچار سهو شده است و «سُبحان اللّه» میگویند! باید حرکات هشتگانهی نماز، حق خودشان را بگیرند چون هر حرکت آن نمرهی خاص خودش را دارد! نمازی که با شتاب و بدون تأنّی و رعایت فواصل خوانده میشود، نماز نیست! رکوع و سَجده هر کدام یک سوم نماز را تشکیل میدهند و یک سوم باقیمانده هم به طهارت و وضو تعلّق میگیرد[4]. نمازی که در آن سِرقت رُخ میدهد، مایهی ننگ و عار نمازگزار است! چون در مقدّسترین عمل و زمان و مکان به وقوع میپیوندد. پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) فرمودهاند: «الشِّرکُ الخَفیُّ أن یَقومَ الرَّجُلُ یُصَلّی فَیُزَیِّنُ صَلاتَهُ لِما یَریَ مِن نَظَرِ رَجُلٍ إلَیهِ[5]: شرک خَفی این است که کسی نماز بخواند و نمازش را زیبا جلوه دهد و نظر دیگری را به سوی خود جلب کند».کسی که در جَلوت و صِرفاً به خاطر جلبِ نظر دیگران نمازش را زیبا میخوانَد و ادای اهل تقوا را درمیآورَد، ندانسته مرتکب شرک میگردد! و نه تنها پاداشی بابت آن نمیگیرد، بلکه جریمه میشود! در قیامت از او خواهند پرسید: اگر چشمهایی که در دنیا نماز تو را میدیدند از چشم خداوند مهمتر بودند، چرا اکنون پاداشت را نمیدهند؟ آیا بهتر آن نبود که نگاه و نظارت خدای متعال را بر نگاه غیرِ خدا ترجیح دهی و به عذاب آخرت، گرفتار نشوی؟ نمازی در قیامت پذیرفته میشود که شاهد معتبر و مؤیِّدی برای نمازگزار باشد و علیه او شهادت ندهد و نورِ چشم او باشد و ناری در دیدهاش نگردد.
[1] . احمد در المسند- 5/310 و حاکم در المستدرک 1/229
[2] . بخاری- 757 و 793 و 6252 و مسلم- 397
[3] . بخاری- 800 و 821 و مسلم- 472
[4] . «الصلاة ثلاثةُ أثلاثٍ: الطُّهورُ ثُلُثٌ و الرُّکوعُ ثُلُثٌ و السُّجودُ ثُلُثٌ فَمَن أدّاها بحَقِّها قُبِلَت منه و قُبِلَ مِنهُ سائِرُ عَمَلِهِ ومَن رُدَّت عليه صلاتُهُ رُدَّ عليه سائرُ عملِهِ». [به روایت ابوبکر البزار متوفای 292 در «المسند» 1/77/349]
[5] . ابنماجه- 4204 و احمد در المسند- 3/30
نماز برنامهی زندگی
مدرسهی نماز
تمثل یافتن نماز
اقامهی نماز
آثار حرکات نماز
سلام بر خدا
در مقام سجده
حمد خداوند
مقام رکوع در نماز
نماز، قراردادى با خدا