ئایا دەكرا كەسێكی تر بكرێتە پێغەمبەر كە باشتر بێت لە پێغەمبەری خوا(صلى الله عليه وسلم)؟
دەكرێت بپرسین ئایا دەكرا كەسێكی تر هەڵبژێردرێت باشتر بێت لە پێغەمبەری خوا(صلى الله عليه وسلم)؟ یان ئەو سیفەتانەی لە پێغەمبەری خوادا (صلى الله عليه وسلم) هەبوون، لە كەسی تردا هەبوون؟
پێش پێغەمبەرایەتی هیچ كەس قسەی نەبوو لەسەر كەسێتی‌و گەورەیی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، بەڵام كە وەحی هات بۆ پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، ئیتر گومانیان لەسەر ئەوە هەبوو دەكرا وەحی بۆ كەسێكی تر بێت، كەسێك كە بە دیدی ئەوان تایبەتمەندی گرنگتری هەیە بۆ ئەو پۆستە، بە دیدی ئەوان دەبوو ئەگەر لە مەككە پێغەمبەرایەتی هەبوایە دەبوو بۆ كەسێكی وەك وەلیدی موغیرە بهاتایە، كەسێكی دەوڵەمەند و خاوەن ماڵ و منداڵ و دەوروبەرێكی زۆر، لە تائیفیش بوایە بۆ عوروەی كوڕی مەسعوود باش بوو كە ئەویش دەوڵەمەند و بە دەسەڵات بوو و دەوروبەرێكی زۆری هەبوو، واتە مەسەلەكە لە دیدی ئەوانەوە پەیوەندی نیە بە كەسێتی كەسەكە خۆیەوە، بەڵكو پەیوەستە بەو چواردەور و سامانەی كە هەیەتی، زۆرجار لەمڕۆشدا هەمان بیركردنەوە بۆ هەڵبژاردنی سەركردە بەدیدەكرێت و هێندەی دەوڵەمەندێ یان خاوەن هێزێ دەنگ دەهێنێت و خەڵكی دەنگی پێ دەدەن، هێندە كەسێكی ژیر و كارامە ئەو گرنگیەی پێ نادرێت، بەڵام لای خوای گەورە هیچ كات دەوڵەمەندی پێوەر نەبووە.
ئەو روانینە شتێكی نوێ نەبوو، بەڵكو لە سەردەمانی پێشووشدا خەڵكانێك هەمان روانینیان هەبوو، ئەمەش لە بەسەرهاتی تالووت و جالوتدا بەدیدەكەین كە خوای گەورە لە قورئانی پیرۆزدا باسی كردووە، كاتێ خوا تالووتی بۆ دانان، رەخنەیان گرت‌و وتیان چۆن ئەو دیاری كراوە لەكاتێكدا ئێمە لەو شیاوترین، هەروەها ئەو پارە و سامانێكی وای نیە، (وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ) (البقرة: ٢٤٧).(جا كە ئەوان داوای سەركردەو ئەمیرێكی جەنگییان كرد پەیامبەرەكەیان پێیگوتن: دەسا دڵنیابن خوا بڕیاری داوە (تالووت) -كە سەربازێكەو لەبنەماڵەی پاشاكان نییە- پاشاو ئەمیرتان بێت، وەك خۆشتان داوای پاشاو فەرماندەیەكتان كرد كەچی هەندێكیان وتیان: جاكوا ئەو شایانی ئەم پاشایەتیەیە لەسەر ئێمە؟! واتە: لەبنەماڵەی سەركردەو پاشاكان نیە ئێمە خۆمان لەو زۆر بە شیاوتر دەزانین بۆ سەركردایەتی وفەرماندەیی جگە لەوەیش، ماڵ و سامانێكی وایشی پێنەدراوە، دیارە پاشاو فەرماندەش بەلای ئەوانەوە دەبێ سەروەتمەند بێ پەیامبەرەكە وتی: بێگومان خوا ئەو (تالووت)ـەی بۆ هەڵبژرادوون و لەسەری كردوونە فەرماندە و زانست و زانیارییەكی زۆرو، قەڵافەتێكی بەهێزو، شان و شەوكەتێكی پتر لەئێوەی داوەتێ واتە: زۆر ئازاو خاوەن پلانی جەنگە، خوا بیەوێ موڵك و پاشایەتی بە هەركەس بدا دەیدا، ئیتر بەئارەزووی ئێوە نابێت، بەخششی فراوان و بەر بڵاوە، لە هەمووشتێك بەئاگایە)، كەواتە دووبارە پێوەرەكە پێوەری دەوڵەمەندی و گیرفان پڕی بوو، دەی ئەو گیرفان پڕانە ئەگەر پۆست وەربگرن، لەبری بەتاڵكردنەوەی گیرفانیان بۆ خەڵك، گیرفانی تر ئەدوورن و ئەوانیش پڕ ئەكەن، چواردەورێكیشیان لە دەور كۆئەبێتەوە كە هاوكاریان بن لە دزی و گەندەڵیدا، قاروون و فیرعەون ئاسا دەست دەگرن بەسەر بەرژەوەندیەكاندا و خەڵكی دەچەوسێننەوە.
قوڕەیشیەكان دوو كەسیان هەبوو هەتا ركەبەری پێغەمبەری خوای (صلى الله عليه وسلم) پێ بكەن، ئەوانیش بریتی بوون لە وەلیدی كوڕی موغیرە و عوروەی كوڕی مەسعوودی سەقەفی، وەلید خۆی بە بێباوەڕی مرد، بەڵام خالیدی كوڕی موسڵمان بوو، چونكە وەلید بە شەرمی ئەزانی بەو تەمەن و توانایەی هەیەتی، شوێن پێغەمبەری خوا بكەوێت، كەچی ئەم خۆبەزلزانیە لە دەروونی خالیدی كوڕیدا دروست نەبوو و دواتر موسڵمان بوو، هەروەها عوروەش موسڵمان بوو و لە پێناو ئیسلامیشدا شەهید بوو.
لای بێباوەڕان جێی پرسیار و ناڕەزایی بوو چۆن دەبێت لەو هەمووەدا كەسێكی وەك موحەممەد هەڵبژێردرێت، بەڵام خوای گەورە زاناترە (وَكَذَلِكَ فَتَنَّا بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لِيَقُولُوا أَهَؤُلَاءِ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنْ بَيْنِنَا أَلَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِالشَّاكِرِينَ) (اڵانعام: ٥٣)، (ئێمە هەر ئابەوشێوەیە هەندێكیان بە هەندێكی دی تاقیدەكەینەوە، دەوڵەمەند بەهەژار، بێ پایە بە پایەدار، هە تا دەڵێن: ئاخۆ خوا لە نێوانماندا ئەمانەی بەرچاكەی خۆی خست و منەتی نایە سەریان و هەڵیبژاردن بۆ ئیمان وباوەڕ؟! واتە: ئێمە شایستەی ئەومنەتەبووین كەخوا هیدایەتمان بدات، نەك ئەوخەڵكەلات ولاوازە، ئاخۆ خوا لەوان باشتر سوپاسكاران ناناسێ؟)، كەواتە ئەگەر ئەوان دەوڵەمەندی و باوبانگ و دەسەڵاتیان لا گرنگ بوو، خوای گەورە شوكرانەبژێری و ئیصلاح و ئیخلاص و پەرستشكاریی لا گرنگە.
لە ئەسەردا هاتووە مووسا پێغەمبەر پرسیاری كرد لە خوای گەورە كە بۆچی منت هەڵبژارد، ئەویش فەرمووی لەناو دڵی هەموو بەندەكانی ئەو سەردەمەدا لە دڵی تۆ نیازپاكترم بەدی نەكرد، بۆیە دڵی تۆم هەڵبژارد بۆ پێغەمبەرایەتی.
جا هەڵبژاردنی پێغەمبەرایەتی لەلایەن پەروەردگاریەوەیەتی نەوەك لەلایەن خەڵكەوە، خوای گەورە دەفەرموێت (اللَّهُ يَصْطَفِي مِنَ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا وَمِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ) (الحج: ٧٥)، (خوانەناسان پێیان وابوو: كە هەر لەناو ئادەمزادا پەیامبەر هەیە! بۆیە فەرمووی: خوا لە فریشتە (وەكو جبریل)، وە لە مرۆڤ هەڵدەبژێرێ و دەیكاتە نوێنەر، بەراستی خوا زۆر بیسندەی بینایە، دەزانێ ئەوانە چی دەڵێن و، چی دەكەن). بۆ نموونە لەناو مرۆڤەكاندا خوای گەورە پێغەمبەرانی وەك ئیبراهیم و نووحی هەڵبژاردووە، وەك دەفەرموێت (إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ) (آ‌ل عمران: ٣٣)، (بێگومان خوا ئادەم ونوح و ئیبراهیم وخانەوادەی ئیبراهیم و، ئالی عیمران (باوكی مەریەم)ی هەڵبژاردوو رێزی دان بەسەر هاوچەرخانی خۆیانداو كردنیە پێغەمبەر). هەروەها دەفەرموێت (قَالَ يَا مُوسَى إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسَالاَتِي وَبِكَلاَمِي فَخُذْ مَا آتَيْتُكَ وَكُن مِّنَ الشَّاكِرِينَ) (اڵاعراف: ١٤٤). (مووسا گەیشتە میقاتەكەو خوا فەرمووی: مووسا! بێگومانبە من بەم پەیام و قسانە لەگەڵم كردیت، هەڵمبژاردویی و فەزڵمدایت بەسەر ئەوخەڵكەدا، دەسا تۆش هەرچیم پێداوی توند توند بیگرەو كاری پێ بكە و لە شوكرانە بژێرانیش بە).
چونكە ئەوەندەی خوای گەورە زانایە بە بەندەكانی، نەوەك دەوروبەرەكەی تەنانەت خودی بەندەكەش هێندە شارەزا نیە، خوای گەورە دەفەرموێت (وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْأِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ) (ق: ١٦). (سوێند ئەخۆم كە ئادەمیمان دروستكردووەو بە وەسوەسەو خەیاڵاتی دڵیشی دەزانین و ئێمە بۆ ئەو لە شادەماری راست و چەپی گەردنی كە ئەگەنەوە دڵی نزیكترین)، یانی هێشتا ختوورەی دڵی مرۆڤەكە نەكەوتوەتە سەر زار و بە كرداری نهێنیش ئەنجام نەدراوە، خوای گەورە پێی ئاگادارە، بەڵكو بە داهاتوویشی ئاگادارە، بۆیە خوا زاناترە كێ هەڵدەبژێرێ.
ئەمە هەڵبژاردن و دەنگی خەڵك نیە، چونكە ئەزموونی هەڵبژاردنەكانی مرۆڤ زۆر هەڵەو كەموكورتییان نیشان داین، تۆ نازانی ئەوەی ئەمرۆ پۆستی دەدەیتێ بەیانی بە چی دەگات؟ بۆیە خوای گەورە ئەو هەڵبژاردنەی نەداوەتە دەست مرۆڤەكان و خۆی پێغەمبەرانی هەڵبژاردووە، چونكە هەڵبژاردن دەستكەوت و كەسابەت نیە هەتا بە هەوڵ‌و هەنگاو بۆ نان پێی بگەیت.
ئەو پێغەمبەرانەش كە هەڵبژێردراون، لەلایەن قەومەكانیانەوە شایەتی چاكەو راستگۆییان دراوە، واتە ئەگەر شایەتییان لێ وەربگیرایە چاكترین كەسانی ناو ئێوە كێن؟ ئاماژەیان بە پێغەمبەران دەدا، واتە پێش ئەوەی هەڵبژاردنی خوا بۆ ئەو پێغەمبەرانە ئاشكرا ببێت، خەڵكی خۆیان هەڵیانبژاردبوون بۆ هەموو چاكەیەكی وەك راستگۆیی و دەستپاكی و نەرمونیانی و ..هتد، وەك چۆن قوڕەیشیەكان ئەو شایەتیەیان دا بۆ پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و لەكاتی دانانەوەی بەردەڕەشی كەعبەدا هەموان هاواریان كرد ئەوە ئەمین و دەستپاكە و رازین دادوەری نێوانمان بكات، (1) لە ساتی پێش راگەیاندنی پێغەمبەرایەتیشدا پێیان وت (ما جربنا علیك كذبا)، (2) (درۆمان لێ ئەزموون نەكردویت)، لە گێڕانەوەیەكی تردا هاتووە وتیان (تەنها راستگۆییمان لێ ئەزموون كردویت)، (3) تەنها راستیمان لە تۆدا بینیوەو هیچی تر، واتە هەم گومانی درۆزنی لێ دووردەخەنەوە، هەم دان دەنێن بە راستگۆییەكەیدا، چونكە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) پێشینەی درۆزنی نیە.
كەواتە ئەو كەسەی خوا هەڵیبژاردووە ئەم مەرجانەی تێدا بووە:
یەكەم: چاكترینی كەس لەناو قەومەكەیدا: ئەوەی خوای گەورە هەڵیدەبژێرێت دەبێت خەڵك پێش پێغەمبەرایەتی شایەتی چاكی و پاكی بۆ بدەن.
دووەم: ئەگەر شایەتی بدرایە بیانوتایە باشترین كەس كێیە لەناو هۆزەكەتاندا دەیانوت فڵانە كەسە، ئەو فڵان كەسە خوای گەورە هەڵیدەبژارد دەیكرد بە پێغەمبەر.
سێهەم: كەسێك بێت نموونەی باڵا بێت لە راستگۆیی و سپاردەكاری و دڵسۆزی و رەوشتبەرزیدا.
بەڵام لەگەڵ بوون بە پێغەمبەریاندا كە ئیتر بە دڵی قەومەكەیان نەجووڵاونەتەوە، ئەوكات رەخنەیان لێگیراوەو تۆمەتیان دراوەتەپاڵ، نموونەش بۆ ئەوە بەسەرهاتی صالح پێغەمبەرە كە لە قورئاندا باسكراوە (قَالُوا يَا صَالِحُ قَدْ كُنْتَ فِينَا مَرْجُوًّا قَبْلَ هَذَا أَتَنْهَانَا أَنْ نَعْبُدَ مَا يَعْبُدُ آبَاؤُنَا وَإِنَّنَا لَفِي شَكٍّ مِمَّا تَدْعُونَا إِلَيْهِ مُرِيبٍ) (هود: ٦٢)، (هۆزەكەی لەوەڵامدا وتیان: ئەی صالح! بەراستیی تۆ بەرلەوە ئەم قسانە بكەیت جێی هیواو ئومێدی ئیمە بوویت، چاوەڕوانبووین ببیتە سالارو گەورەمان، كەچی بەوقسانە بێ هیوات كردین! ئایا لەپەرستنی پەرستراوەكانی باووباپیرانمان رێمان لێدەگریت؟ وە بەراستی ئێمە بەرامبەر ئەوخوایە بانگمان دەكەیت بیپەرستین بەگومان و دوو دڵین).
ئەگەر كەسێك لەمڕۆدا خۆی كاندید بكات بۆ پۆستی سەرۆكایەتی، هەوڵ ئەدات چی سیفەتی جوانی هەیە بیخاتەڕوو، ماڵ منداڵی خۆی لە بانگەشەكاندا هاودەمی دەكەن بۆ ئەوەی بڵێت من خێزانێكی سەركەوتووم هەیە و توانیومە ماڵ و مناڵم ببەم بەڕێوەو هەمان تواناشم هەیە وڵات ببەم بەڕێوە، ئەمە پاڵپشتیەكی گەورەیە بۆ كەسەكە تا جەماوەری پێ پەیدا بكات، دەی پێغەمبەری خوا (صلى الله عليه وسلم) لە هەموو ئەوانەدا زۆر سەركەوتوو بووە، لەناو هەموو قوڕاو و چڵپاوی مەككەدا، پرژێ بەر پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) نەكەوت و خۆیشیان ئەو شایەتیەیان بۆ ئەدا، جا ئەگەر خەڵكی راسپێرین جوانترین سیفەتەكان كۆبكەنەوەو ریزیان بكەن (راستگۆیی، دەستپاكی، نەرمونیانی، بەخشندەیی، گەشبینی، داوێنپاكی، خاكیبوون، رووخۆشی...) دواتر بەراوردی بكەین بە كەسێتی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، هەموو جوانیەكانی تێدا كۆبووەتەوە، واتە هەموو صەحەكانی پاڵ نمرەكان، لە سەروو نایابەوەن، ئەگەر لەوەش نمرەی زیاتر هەبێت، صەحەكان بۆ ئەو زیاترە ئەبوون.
----------
پەراوێزەكان:
[1] - ابن سعد: الطبقات الكبرى، ج1، ص 146.
٢ - متفق عليه.
٣- صحيح البخاري، الرقم 4496.