نامش معاذ بن جبل بن عَمر است، از انصاریان و از خزرجیان است، یکی از بزرگترین و مشهورترین اصحاب پیامبر(ﷺ) است، فردی قد بلند و خوش هیکلی بود.
زمانی که معاذ مسلمان شد، تقریبا هجده ساله بود.
معاذ یکی از شرکت کنندگان بیعت عقبه بود و همراه با هفتاد نفر دیگر در بیعت عقبه شرکت کرد.
زمانی که معاذ مسلمان شد، به همراه چند تن از جوانان انصار سعی می کردند که بزرگان قومشان را متوجه کنند که بت پرستی اشتباه است، به همین خاطر مخفیانه بتها را می شکستند، تا مردم خود متوجه شوند که بت ها از عهده هیچ کاری بر نمی آیند حتی نمی توانند از خودشان دفاع و محافظت کنند.
زمانی که پیامبر(ﷺ) مهاجرین و انصار را برادر یکدیگر قرار داد، میان معاذ بن جبل و عبدالله بن مسعود نیز برادری برقرار کردند.
معاذ یکی از شرکت کنندگان غزوه بدر بود و آن زمان بیست سال سن داشت.
معاذ در غزوه اُحد و خندق و همه غزوه های دیگر همراه پیامبر(ﷺ) شرکت کرد و حتی در یکی از آنها نیز جا نماند.
معاذ یکی از کسانی بود که در زمان پیامبر(ﷺ) مشغول جمع آوری قرآن شد.
زمانی که مکه توسط مسلمانان فتح شده بود پیامبر(ﷺ) معاذ را در مکه باقی گذاشت تا به مردم قرآن خواندن بیاموزد.
معاذ می گوید :زمانی که پیامبر(ﷺ) مرا به یمن فرستاد ، خودشان نیز با من آمدند و به من وصیت می کرد ، در راه من سوار بر مرکب بودم و ایشان پیاده بودند، بعدا فرمودند: ای معاذ ممکن است تا برگشتن تو من زنده نباشم و تو مرا دیگر نبینی ، از کنار مسجد و قبر من عبور کنی، من نیز از اینکه قرار بود از پیامبر(ﷺ) جدا شوم گریه ام گرفت .
معاذ بن جبل همچنان والی یمن بود تا زمانی که پیامبر(ﷺ) وفات کردند .
پیامبر(ﷺ) می فرمودند :(آگاه ترین شخص در امت من در حلال و حرام معاذ بن جبل است).
در دوران پیامبر(ﷺ) چهار نفر در مسجد ایشان فتوا صادر می کردند که عبارت بودند از عمر بن خطاب ، علی بن ابوطالب ، معاذ بن جبل و ابو موسی اشعری.
بعد از وفات پیامبر(ﷺ)، معاذ به مدینه بازگشت و سپس از جانب خلیفه به مناطق فتح شده فرستاده می شد که به آنها قرآن خواندن بیاموزد.
در سال هجدهم هجری، معاذ بن جبل بر اثر بیماری طاعون فوت کرد، چندین نفر دیگر از صحابه بزرگ هم همراه با وی دچار همان بیماری شدند و وفات کردند.
معاذ در میان صحابه از احترام زیادی برخوردار بود طوری که در جلسات صحابه اگر هرکسی سخنرانی می کرد بخاطر تواضع و احترامی که برای ایشان قائل بود نگاهش تنها به سمت معاذ می بود.