همان گونه که پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) فرموده‌اند، «کُلُّ بَنی‌آدمَ خَطّاءٌ[1]: بنی‌آدم همگی دچار خطا می‌شوند» و مطلوب است که در پی پاک شدن از خطا و گناه برآیند. روزه‌ی ماه رمضان یکی از اسباب پاک شدن از گناه است؛ پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) فرموده‌اند: «مَن صامَ رَمَضانَ إیماناً و احتِساباً غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ: هر کس رمضان را با ایمان و برای کسب ثواب اُخروی روزه بگیرد، گناهان گذشته‌ی او بخشیده می‌شود». وسیله‌ی دیگر آن «حج» است. پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) فرموده‌اند: «أَنَّ الحَجَّ یَهدِمُ ما کانَ قَبلَهُ[2]: حج، گناهان گذشته را مُنهدم می‌سازد». اما وسیله‌ای که از همه‌ی آنها ساده‌تر است و پیوسته قابل استفاده می‌باشد و می‌تواند موجب زدودن تمام گناهان گردد، «نماز» است[3]. یک بار پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) از اصحاب خود پرسیدند: «أَرأَیتُم لَو أَنَّ نَهراً بِبابِ أَحَدِکُم یَغتَسِلُ فیهِ کُلَّ  یَومٍ خَمسَ مَرّاتٍ هَل یَبقی مِن دَرَنِهِ شَیءٌ؟: تصور کنید رودخانه‌ای از جلو درب خانه‌ی کسی می‌گذرد و او هر روز پنج بار خودش را داخل آن می‌شوید؛ آیا چرکی بر بدنش باقی می‌مانَد؟» و آنها پاسخ دادند: خیر؛ هیچ چرکی بر بدنش نخواهد ماند. آن گاه فرمودند: «فَذلِکَ مَثَلُ الصَّلَواتِ الخَمسِ یَمحُو اللّهُ بِهِنَّ الخَطایا[4]: نماز‌های پنجگانه هم چنان نقشی دارند و خداوند به سبب آنها گناهان را از میان می‌برَد». پس اگر در طول سال چرکِ گناهانی بر دلِ ما می‌نشیند که فرصت پاک کردن آنها با عباداتی مثل روزه و حج دست نمی‌دهد، این هدف با نماز در طول سال محقق می‌گردد. پنج بار شستشوی جسم در طول شبانه‌روز برای کمتر کسی مقدور است اما پنج بار شستشوی جان و دل از طریق نماز، آسان است! «عُقبة ابن عامِر[5]» گفته است: چوپانی شترانمان را خودمان عهده‌دار بودیم و یک روز که نوبت چوپانی من بود، شتران را شامگاهان بازآوردم و داخل مسجد شدم. پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) در حال سخنرانی بود و فرمودند: «ما مِن مُسلِمٍ یَتَوَضأُ فَیُسبغُ الوضوءَ ثُمَّ یَقومُ فی صَلاتِهِ فَیَعلَمُ ما یَقولُ إلّا انفَتَلَ کَیَومَ وَلَدَتهُ أُمُّهُ لَیسَ عَلَیه مِن ذَنبٍ: هر مسلمانی که وضوی کامل بگیرد و نمازش را اِقامه کند و بداند که در نمازش چه می‌گوید، همانند روز تولد از گناه پاک می‌گردد ». با خود گفتم: «به به!»؛ «عمر» که در کنارش بودم، پرسید: به خاطر این مژده، احساساتی شدی؟ قبل از آن که تو بیایی، مژده‌ی دلپذیر‌تری دادند! پرسیدم: پدر و مادرت فدایت باد، چه فرمود؟ پاسخ داد: فرمود: «ما مِن رَجُلٍ یَتَوَضَأ فَیُسبِغُ الوُضوءَ ثُمَّ یَقولُ عِندَ فَراغِهِ مِن وضوئِهِ أشهَدُ أنَّ لا إله إلّا اللّه وَحدَهُ لا شریکَ لَهُ و أشهَدُ أنَّ مُحَمَّداً عبدُهُ و رَسُولُهُ إلّا فُتحت لَهُ ثَمانِیةَ أبوابٍ مِنَ الجَنَّةِ یَدخُلُ مِن أیُّها شاءَ[6]: هر کس وضوی درست و کاملی بگیرد و پس از وضو (أشهَدُ أنَّ لا إله إلّا اللّه وَحدَهُ لا شریکَ لَهُ و أشهَدُ أنَّ مُحَمَّداً عبدُهُ و رَسُولُهُ) بگوید، هشت درب بهشت برایش باز می‌شوند و از هر درب آن که بخواهد می‌تواند داخل شود». بر اساس این حدیث فقط با یک وضوی درست و یک ذِکر، درهای هشتگانه‌ی بهشت به روی انسان باز می‌شوند. دو نکته در این روایت جلب توجه می‌کند: 1-برابری تأثیر یک وضو و نماز با حج[7] 2-این که صحابه – بر خلاف مردم امروز که معمولاً از دستاوردهای مادی شاد می‌شوند – تا چه اندازه از دستاوردهای معنوی، احساس شَعَف و رضایتمندی کرده‌اند. به هر حال؛ آن قدر که می‌توان گناهان را با نماز شُست، با هیچ وسیله‌ی دیگر ممکن نیست. پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) در روایت دیگری فرموده‌اند: «إذا تَوَضَأ العَبدُ المُسلِمُ فغَسَلَ وَجهَهُ خَرجَ مِن وَجهِهِ کُلُّ خَطیئةٍ نظرَ إلیها بِعَینَیه مَعَ الماءِ أو مَعَ آخِرِ قَطرِ الماءِ فإذا غَسَلَ یَدَیه خَرَجَ مِن یَدَیه کُلُّ خَطیئةٍ کانت بَطَشَتها یداه مَعَ الماءِ أو مَعَ آخِرِ قَطرِ الماءِ فإذا غَسَلَ رِجلَیه خَرَجَت کُلُّ خَطیئةٍ مَشَتها رِجلاهُ مَعَ الماءِ أو مَعَ آخِرِ قَطرِ الماءِ حتّی یَخرُجَ نَقیِّاً مِنَ الذُّنوبِ[8]: هر گاه بنده‌ی مسلمان وضو بگیرد و صورتش را بشوید، گناهی را که با چشمانش مرتکب شده باشد، با آب آن یا با آخرین قطره‌ی آبش از صورت او خارج می‌شود و وقتی دستانش را بشوید، گناهی را که با حرکت دستانش مرتکب شده باشد، با آب آن یا با آخرین قطره‌ی آبش از دستان او خارج می‌شود و وقتی پاهایش را بشوید، گناهی را که با حرکت پاهایش مرتکب شده باشد، با آب آن یا با آخرین قطره‌ی آبش از پاهای او خارج می‌شود و سرانجام پاک از گناه می‌گردد». این به راستی یک فرصت طلایی است که می‌توان با نماز، پلشتی گناهان را زدود و صفحه‌ی جدیدی از زندگی را در کمال پاکی آغاز کرد. گاهی در دنیا درهای متعددی را می‌کوبیم و به اشخاص متعددی متوسل می‌شویم تا از خطا و بدهی ما بگذرند و نتیجه‌ای نمی‌گیریم اما با وضو و نماز و پاره‌ای از اذکار، از شرّ گناهانمان راحت می‌شویم! به خدا قسم اگر حاضر نشویم برای سعادت خود همین گام‌های کوچک را برداریم، سزاوار عقوبت خواهیم بود. پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) فرموده‌اند: «مَن تَوَضَأ نَحوَ وُضوئی هذا ثُمَّ صَلّی رَکعَتَینِ لا‌یُحَدِّثُ فیهِما نَفسَهُ غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ[9]: هر کس مثل من وضو بگیرد و آن گاه دو رکعت نماز بخواند و در نمازش با خود سخن نگوید، گناهان گذشته‌اش بخشیده خواهد شد». گاهی چند ساعت را با تمرکز حواس صرفِ دیدن یک بازی می‌کنیم بدون آن که لازم باشد اما حاضر نیستیم دقایقی را با خشوع به نماز و اذکار اختصاص دهیم! این نشان می‌دهد که دل‌هایمان مُرده است و باید برایشان فاتحه بخوانیم! بارِ گناهان بر دوش‌هایمان سنگینی می‌کند! و هرچه بار گناهان یا مسئولیت سنگین‌تر باشد، احساس فشار بیش‌تری خواهیم کرد. مؤمنان بار گناه را بسیار سنگین احساس می‌کنند اما منافقان آن را سبک و ناچیز می‌شمارند. خدای متعال در بیان احساسِ سنگینی بارِ مسئولیت دعوت از سوی پیامبر (صلى الله عليە وسلم) می‌فرماید: «أَلَمۡ نَشۡرَحۡ لَكَ صَدۡرَكَ. وَوَضَعۡنَا عَنكَ وِزۡرَكَ. ٱلَّذِيٓ أَنقَضَ ظَهۡرَكَ. وَرَفَعۡنَا لَكَ ذِكۡرَكَ[10]: مگر سینه‌ات را برایت گشاده نساختیم و بارِ گرانت را که بر پشتت سنگینی می‌کرد، برنداشتیم و آوازه‌ات را بلند نگرداندیم؟». اکنون مردم ما از سنگینی بار چربی‌های شکم خود ناله می‌کنند در حالی که باید از سنگینی بار گناه بر کلّ وجودشان نالان باشند. چه بسا فراوانی دردهای کمر و گردن و شانه در این روزگار، به سنگین شدن بار گناهان مربوط گردد و مردم به آن پی نبرده باشند! پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) در بیان یکی از را‌های رهایی از بارِ گران گناه و کسب درجات رفیع بندگی، فرموده‌اند: «مَن رَکَعَ رَکعَةً أو سَجَدَ سَجدَةً رَفَعَ اللّهُ لَهُ بِها دَرَجَةً وَ حَطَّ بِها خَطیئَةً[11]: هر کس رکوعی یا سجده‌ای ببرد، خداوند به سبب آن او را درجه‌ای بالا می‌برَد و گناهی را با آن می‌زداید». پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) فرموده‌اند: «ألا أدُلُّکُم علی ما یَمحُو اللّهُ بِهِ الخَطایا و یَرفَعُ بِهِ الدَّرَجاتِ؟ قالوا: بَلی یا رَسولَ اللّهِ. قالَ: إسباغُ الوضوءِ عَلَی المَکارِهِ و کَثرَةُ الخُطا إلی المَساجِدِ و إنتظارُ الصَّلاةِ بَعدَ الصَّلاةِ فَذالِکُمُ الرِّباطُ[12]: آیا مایلید به شما نشان دهم که خداوند به سبب چه چیزی گناهان را می‌زداید و درجات را بالا می‌برَد؟ کامل گرفتن وضو در شرایط سخت و رفت و آمد بسیار به مساجد و بعد از هر نماز به انتظار نماز دیگر بودن؛  اینها نفس را در دایره‌ی طاعت نگاه می‌دارند»؛ می‌بینید که هر سه عامل در ارتباط با نماز هستند. در حدیث دیگری هم پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) فرموده‌اند: «مَن سَبَّحَ اللّهَ فی دُبُرِ کُلِّ صَلاةٍ ثَلاثاً و ثلاثینَ و حَمِدَ اللّهَ ثلاثاً و ثلاثینَ و کبَّر ثلاثینَ ثلاثاً و ثلاثینَ ... غُفِرت خَطایاهُ و إن کانَت مِثلَ زبَدِ البَحرِ[13]: هر کس در پایان نمازش 33 بار سبحان اللّه و 33 بار الحمد للّه و 33 بار اللّه اکبر بگوید، گناهانش - ولو به اندازه‌ی کف‌های دریا باشند - بخشوده خواهد شد» و برای کسی که موارد قبلی را از دست داده باشد، «إذا قالَ الإمامُ سَمِعَ اللّهُ لِمَن حَمِدَهُ فَقُولوا رَبَّنا وَ لَکَ الحَمدُ فَإنَّهُ مَن وافَقَ قولُهُ قَولَ المَلائِکَةِ غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ [14]: هر وقت امام (سَمِعَ اللّهُ لِمَن حَمِدَهُ) گفت، (رَبَّنا وَ لَکَ الحَمدُ) بگویید چون هرکس که این گفته‌اش با گفته‌ی فرشتگان همخوانی داشته باشد، گناهان گذشته‌اش بخشوده می‌شود». به عنوان آخرین مورد باز هم فرموده‌اند: «مَن وافَقَ تأمینُهُ تأمینَ المَلائِکَةِ غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ[15]: هر کس که (آمین) گفتنش با (آمین) گفتنِ فرشتگان همخوانی داشته باشد، گناهان گذشته‌اش بخشوده می‌شود».