اسلام به طور پیوسته انسان را از طریق نماز به تحرّک (Exercise) وامی‌دارد. ممکن است چنین تصور شود که انسان شبیه وسیله و ماشین است و بهترین وضعیت (Position) برای او استراحت می‌باشد و هر چه بیش‌تر حرکت و فعالیّت بکند، فرسوده‌تر می‌گردد. ولی یافته‌های علمی نشان داده‌اند که انسان‌های فعّال‌تر، سالم‌ترند و اسلام نیز مقرّر فرموده است که انسانِ مسلمان دائماً در حال تحرّک باشد و لذا نماز را باید در تمام شرایط و حالات به جای آورد و مجوزی برای ترک نماز – جز در موارد خاص و به طور موقت – وجود ندارد. کلیّه‌ی 640 عضله و 360 مفصل و 206 استخوان بدن و حتی اُرگان هایی مانند روده‌ها و معده برای سالم ماندن باید در طول شبانه‌روز تحرّک داشته باشند. عدم تحرّک یک مفصل موجب خشک شدن (Stiffness) آن می‌گردد چنان که  عدم تحرّک شانه، ایجاد شانه‌ی منجمد (Frozen Shoulder) را در پی دارد. عضویی از بدن که غیر فعّال است، به تدریج دچار کاهیدگی (Atrophy) و از کارافتادگی می‌شود. انسان ناگزیر است پیوسته بدنش را فعّال و سرزنده نگاه دارد. پیامبر خدا (صلى الله عليە وسلم) فرموده‌اند: «فی الإنسانِ سِتُّونَ و ثَلاثُمائةِ مفصِلٍ فَعَلَیه أن‌یَتَصَدَّقَ عَن کُلِّ مَفصِلٍ مِنها صَدَقَةً[1]: در بدن انسان 360 مفصل وجود دارد که باید در قبالِ هر یک از آنها صَدَقه‌ای بدهد». اصحاب عرض کردند: چه کسی از عهده‌ی این کار برمی‌آید؟ فرمود: «فَمَن کَبَّرَ اللّهَ وَ حَمِدَ اللّهَ وَ هَلَّلَ اللّهَ وَ سَبَّحَ اللّهَ و استَغفَرَ اللّهَ وَ عَزَلَ حَجَراً عَن طَریقِ النّاسِ أو شَوکَةً أو عَظماً عَن طَریقِ النّاسِ أو أمَرَ بِمَعروفٍ أو نَهَی عَن مُنکَرٍ عَدَدَ تِلکَ السِّتّینَ وَ الثّلاثِ مِأتةِ السُّلامَی فَإنَّهُ یَمشی یَومَئِذٍ وَ قَد زَحزَحَ نَفسَهُ عَنِ النّارِ[2]: هر کس به تعداد آن 360 مفصل، (اللّهُ اکبر) و (الحمدُ للّه) و (لا‌إله إلّا اللّه) و (سُبحان اللّه) و (اَستغفِرُ اللّه) بگوید یا سنگ یا خار یا تکه استخوانی را از سرِ راه مردم بردارد و یا امر به معروفی نماید و یا نهی از مُنکَری کند، در روز قیامت در حالی قدم برمی‌دارد که از آتش دوزخ رهایی یافته است». ودر خاتمه‌ی روایت قبلی می‌فرمایند: «فإن لَم‌تَقدِر فَرَکعَتا الضُّحی تَجزی عَنکَ: اگر نتوانستید آن کارها را بکنید، به جایشان دو رکعت نماز ضُحی بخوانید». بد نیست که بدانید تا سال 1995م گمان می‌بردند در بدن انسان تنها 340 مفصل وجود دارد اما بعداً دریافتند در هر گوش نیز 10 مفصل داریم و سرانجام علم، صدقِ معجزه‌ی نبوی را - که تعداد مفاصل بدن را 360 مفصل ذکر کرده است - مورد تأیید قرار داد[3]. «مایع زلالیه‌ای» (Synovial Fluid) حرکتِ مفاصلِ انسان را همانند گریس و روغن در ماشین، تسهیل می‌کند. تمام مفاصل بدن نیاز به تحرّک دارند و مفاصل در تمام حرکاتِ نماز از طهارت تا پایان نماز، به حرکت درمی‌آیند. تحرّک برای سالم ماندن جسم و ادامه‌ی حیات، کاملاً ضروری است. مطابق پژوهشی که سوئدی‌ها به عمل آورده‌اند، ورزش در صورتی مایه‌ی تندرستی خواهد بود که مستمّر و همیشگی باشد و لذا تحرّک مقطعی و ناپیوسته الزاماً نتایج مطلوب نخواهد داشت. اما چون حرکات نماز در طول شبانه‌روز و به درازای عمر انسان ادامه دارد، تأثیر مثبت آن در سلامتی انسان غیر قابل انکار می‌باشد. یک تحقیق علمی نشان داده است که نمازگزاران کمتر از دیگران به رُماتیسم (Rheumatism) مبتلا می‌شوند. تمام مفاصل و عضلات و استخوان‌ها و اُرگان های بدن در خلال نماز، به حرکت درمی‌آیند. از این رو در شرع فقط زنان در حالت قاعدگی (Menstruation) از نماز خواندن منع شده‌اند. ظاهراً این ممنوعیّت نیز بدان جهت است که حالتِ تشهد، خونریزیشان را تشدید می‌کند‌. حتی بر زن حامله واجب است تا هنگام وضعِ حمل نماز بخواند و اتفاقاً حرکات و یا ورزش‌های خاص باعث می‌شود سرِ بچه در زمان تولد به سمت پایین قرار بگیرد و زایمان تسهیل گردد.

ضمناً نماز، غذای روح نیز هست و روحیّه‌ی تواضع و آرامش و بردباری را در نمازگزار تقویت می‌کند. این صفات حمیده هم در افزایش طول عمرشان تأثیر قابل ملاحظه‌ای می‌گذارد. پرداختن به حرکات و اعمالِ نماز موجب تحمّل آسان‌تر و فراموش کردن دغدغه‌ها و مشکلات روزمرّه‌ی زندگی نیز خواهد شد. 

بنا بر مطالعات فراوان به این نتیجه رسیده‌ام که نماز را در تمام شرایط – مورد تأیید شرع - می‌توان خواند و این که برخی از پزشکان بیمارانشان را در پاره‌ای از شرایط جسمانی از قیام و رکوع و سجود در نماز منع می‌کنند و یا نماز خواندن بر روی صندلی را به آنها توصیه می‌نمایند، هیچ مبنای علمی و طبی ندارد.[4]

معمولاً نماز صبح برای اغلب افراد، سخت و سنگین است و آن را مزاحم خواب و استراحتشان تلقی می‌نمایند! این در حالی است که فقه اسلامی هم در خصوص نماز صبح - بر خلاف سایر نمازها – تشدّد بیش‌تری دارد و در هیچ حالتی آن را قابل قصر و جمع نمی‌داند! لازم است بدانید که هنگام صبح میزان ترشح هورمون کورتیزون[5] (Cortisone) در خون از هر وقت دیگری بیش‌تر است. شور و نشاطی که بامدادن در جهانِ طبیعت می‌بینید، از همین پدیده ناشی می‌گردد. لذا شرطِ انصاف نیست که انسان هم در این هنگام بیدار نباشد! ضمنا! سپیده‌دمان، زمان تعویضِ شیفت ملائکه نیز هست و از این رو خدای متعال در قرآن می‌فرماید: «وَقُرۡءَانَ ٱلۡفَجۡرِۖ إِنَّ قُرۡءَانَ ٱلۡفَجۡرِ كَانَ مَشۡهُودٗا[6]: و نماز صبح را بخوان ؛ بی‌گمان نماز صبح، [از سوی ملائکه] بازدید و گواهی می‌شود». ملائکه، شاهد اقامه‌ی نماز صبح هستند و مؤمنان را به آن تشجیع می‌نمایند. عبارت «الصَّلاةُ خَیرٌ مِنَ النَّومِ: نماز از خواب، بهتر است» در اذان صبح، یک پشتوانه‌ی علمی مهم دارد. منابع پزشکی نوشته‌اند احتمال وقوع سکته‌ی قلبی و مغزی در ساعات 1 و 4 و 6 و 10 و 12 روز بیش‌تر از سایر اوقات می‌باشد و نقطه‌ی اوج (Pike) آن را ساعت 5/6 صبح برآورد کرده‌اند.[7] مقرّر شدن «قیام اللیل»، «نماز صبح» و «سُنّة الضُحی» در اسلام، نقش بسیار مؤثری در خُنثی کردن احتمالِ سکته ایفا می‌کند. هم‌چنان که قبلاً گفته شد حرکات و فعالیّت‌های نماز و تخیله شدنِ خون موجود در وریدهای بزرگ پا در حین طهارت و تشهد، عامل مهمی در پیشگیری از وقوع سکته به شمار می‌آیند. هر گامی که در راستای حفظ سلامتی روحی و جسمانی برداشته شود، به اعتلای جامعه کمک می‌کند و متقابلاً عوارض روحی و جسمی و اقتصادی ناشی از بیماری‌ها، بارِ سنگین و ناخواسته‌ای بر دوش جامعه هستند و مانع بزرگی بر سرِ راه تعالی و پیشرفت آن به حساب می‌آیند. بستر خواب را ترک نمایید و نماز بخوانید چون «نماز از خواب، بهتر است» و تندرستی شما با نماز به دست می‌آید و فراخوان «حَیَّ عَلَی الصَّلاة» را لبّیک گویید و در تاریکی شب راهی مسجد شوید و بدانید که با نورِ چشمتان، راه برایتان روشن می‌گردد!