انسان نیاز به مصرف گوشت دارد و نمیتواند آن را از برنامهی غذاییاش حذف کند. البته گوشت انواع مختلف دارد و هر نوع آن مزه و فواید و اهمیت خاص خود را دارد. یکی از انواع گوشت، گوشت سفید است که سبکتر از گوشت قرمز میباشد و فواید آن از گوشت قرمز بیشتر و هضم آن در معده آسانتر است. گوشت سفید شامل گوشت پرندگان مانند مرغ و محصولات دریایی مثل ماهی است. خدای متعال میفرمایند: «وَهُوَ ٱلَّذِي سَخَّرَ ٱلۡبَحۡرَ لِتَأۡكُلُواْ مِنۡهُ لَحۡمٗا طَرِيّٗا وَتَسۡتَخۡرِجُواْ مِنۡهُ حِلۡيَةٗ تَلۡبَسُونَهَاۖ وَتَرَى ٱلۡفُلۡكَ مَوَاخِرَ فِيهِ وَلِتَبۡتَغُواْ مِن فَضۡلِهِۦ وَلَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ[1]: و او کسی است که دریا را مسخّر کرد تا از آن گوشت تازه بخورید و زیوری برای پوشیدن، استخراج نمایید و کشتی را [روی دریا] میبینی که سینهی دریا را میشکافد تا شما از فضل خداوند، بهره بگیرید و شکر نعمتهای او را به جای آورید». محیطی که ماهی در آن زندگی میکند، یک محیط پاک و سالم است و لذا گوشت ماهی نیز پاک و تازه است و حاوی پروتئین و خواص فراوان میباشد. متأسفیم که سرزمین ما (کُردستان) در ساحل دریا قرار ندارد و محصولات دریایی اندکی در دسترس داریم اما با این حال باید به این نوع گوشت اهتمام کافی را بدهیم.
گوشت ماهی سرشار از یُد است و ما در کُردستان به جهت کوهستانی بودن این سرزمین، «فقر یُد» داریم. باید این کمبود را از منبع دیگری جبران کنیم و بهترین راه جبرانش مصرف ماهی است که درصد قابل ملاحظهای ید دارد.
در گوشت ماهی: ویتامینهای B و D و اُمگا ۳ نیز وجود دارد و اینها برای استحکام استخوانهای بدن و حفظ توان بینایی لازم هستند. اُمگا ۳ مادهای اشباع شده به چربی نیست بلکه باعث کاهش چربی میگردد این ماده، قلب را تقویت میکند و انسان را از ابتلاء به سکته و ضربان نامنظم قلب باز میدارد. همچنین مفاصل بدن را پاک و روان و فعّال نگاه میدارد و از سفت شدن آنها جلوگیری مینماید. از این رو پزشکان به سالمندان توصیه مینمایند اُمگا 3 مصرف کنند که در ماهی به وفور وجود دارد. کسانی که روماتیسم دارند، باید این ماده را مصرف کنند. فایدهی دیگر اُمگا ۳ حفظ شبکیهی چشم است و به پوست، لطافت و زیبایی میدهد و مغز را تقویت میکند و ناراحتی و افسردگی را کاهش میدهد. مصرف اُمگا 3 برای زنان حامله هم مفید است و بر رشد جنین تأثیر مثبت میگذارد و سیستم دفاعی بدن زن حامله را تقویت مینماید. اُمگا ۳ در بیماری آلزایمر و صرع و تشنجات عضله نیز نوعی درمان محسوب میگردد و یکی از عوامل جلوگیری از سرطان سینه و کولون است و تمام اینها در تحقیقات پزشکی به اثبات رسیدهاند.
میزان کالری اُمگا ۳ کم است اما بسیار مفید میباشد و از چاقی جلوگیری مینماید. انسان به این ماده بسیار نیازمند است و از هیچ منبع جانوری دیگر نمیتواند آن را به دست بیاورد. بهترین منبع برای جذب آن، گوشت ماهی است و پیامبر خدا ﷺ نیز هرگاه گوشت ماهی دست داده باشد، آن را مصرف کردهاند. یک بار پیامبر خدا ﷺ سَریّهای را تجهیز کرد که افراد آن بیش از ۳۰۰ نفر بودند و «ابوعبیده» را به عنوان فرماندهی آنها تعیین کرد. «جابر» صحابی معروف پیامبر ﷺ نیز در آن سَریّه شرکت داشت. «جابر» میگوید: پیامبر مقدار کمی خرما در اختیار ما نهاد و ما ناچار بودیم همانند کودکان دانههای خرما را بمکیم و به دنبال آن آب بنوشیم یا برگ درختان را با آب بخوریم. سرانجام به ساحل دریا[2] رسیدیم. کنارِ دریا حیوان بزرگی که «عنبر»[3] نامیده میشد، دیدیم. «ابوعبیده» گفت: مُردار است آن را نخورید. بعد گفت: این لشکر پیامبر خدا ﷺ است و در راه خدا حرکت میکند و ما ناچار به خوردن آن هستیم؛ بسم اللّه بگویید و از آن بخورید. ما از آن سیر خوردیم و باقی ماندهاش را با خود بردیم. آن حیوان به قدری بزرگ بود که سیزده نفر در حفرهی چشم او جای میگرفتند. «ابوعبیده» قطعهای از آن را نزد خود نگاه داشته بود. وقتی به نزد پیامبر ﷺ بازگشتیم و از ما گزارش خواست، ماجرا را برایشان تعریف کردیم. پیامبر ﷺ فرمود: «روزیای بوده است که خداوند نصیبتان کرده است؛ چیزی از آن را با خود نیاوردهاید؟». گفتیم: چرا و قسمتی از آن را به ایشان دادیم و پیامبر ﷺ از آن تناول فرمودند.[4] پیامبر ﷺ در آن هنگام سن نسبتاً بالایی داشتهاند و احساس نیاز به مصرف گوشت ماهی میکردهاند و خواستهاند اهمیت گوشت ماهی را به اُمّت خود گوشزد نمایند. پیامبر ﷺ از انواع دیگر گوشت سفید نیز از جمله گوشت مرغ و خرگوش و مرغابی و کبوتر هم استفاده کردهاند تا به ما بیاموزد که گوشتشان حلال و مفید است و نباید از آنها محروم بمانیم. ولی کاش مرغهای این روزگار هم طبیعی و سالم رشد میکردند. متأسفانه امروزه مرغها را با روشهای ناسالم و صرفاً برای کسب درآمد مادّی بیشتر، فربه میسازند. گوشت مرغ هم آسان هضم میشود و هم با قیمت کمتر قابل خرید است و بسیاری از افراد جامعه قادر به تهیهی آن میباشند.
«ابوموسی اشعری» میگوید: پیامبر خدا ﷺ را دیدم که گوشت مرغ میخوردند. یک بار «ابوموسی اشعری» غذایی آوردند که در آن گوشت مرغ بود. در میان حاضران، مردی سرخگون نشسته بود که سرِ سفره نیامد و گفت: قسم خوردهام هیچ گاه گوشت مرغ نخورم؛ چون دیدهام مرغ، چیزهای پلید میخورد. «ابوموسی» گفت: بر سرِ سفره بیا؛ من پیامبر خدا ﷺ را دیدم که گوشت مرغ میخورد.[5]
«جابر ابن عبداللّه» میگوید: کسی یک یا دو خرگوش صید کرده بود و با یک سنگِ تیز، سرشان را برید و با خود برداشت و نزد پیامبر خدا ﷺ رفت و حُکم خوردنِ گوشت خرگوش را از ایشان پرسید و پیامبر خدا ﷺ اجازه دادند آن را مصرف نماید.[6]
«انس ابن مالک» میگوید: یک بار در «مَرّالظهران»[7] خرگوشی را رَم دادیم و اصحاب آن را دنبال کردند. من خودم را به خرگوش رساندم و آن را گرفتم. آن را تحویل «ابوطلحه» دادم و او سرش را برید و رانهای خرگوش را به من داد تا برای پیامبر خدا ﷺ ببرم و پیامبر خدا ﷺ آنها را از من پذیرفتند.[8]
ورزشکاران و آنها که رژیم غذایی دارند، این مباحث را بهتر درک میکنند چون که غذایشان را مربی یا پزشک آنها تعیین میکنند. به عنوان یک مسلمان، زیبندهتر آن است که دستورالعمل پیامبر خدا ﷺ را بر مربیان و پزشکان مقدّم بداریم. در پایان تکرار میکنم گوشت بخورید و از آن صرف نظر نکنید و گوارای وجودتان باد. اما آن را درست و به اندازه بخورید که از آن فایده ببرید نه این که از آن متضرر شوید. گوشت را تازه و به اندازه و در زمان مناسب مصرف کنید و تا میتوانید از گوشت طبیعی مانند مرغهای محلّی استفاده کنید. مرغهایی که وزن بالا ندارند و گوشت آنها کمتر است، خوشمزه تر و مفیدترند.
[2] . مقصود از دریا در این جا «بحر احمر» است. (مترجم)
[3] . نهنگ عنبر یا شا نهنگ: بزرگترین نهنگ دنداندار که در اقیانوسها زندگی میکند. طول نرهای آن به حدود 18 متر و وزن آن تا 60 تن میرسد. مادهای روغنی به نام عنبر از رودهی آنها به دست میآید که در تهیهی عطر مورد استفاده قرار میگیرد. (مترجم)
[4] . بخاری- 4361 و مسلم- 1935 و ابوداود- 3840 و نسائی- 4358.
[5] . صحیح بخاری 5518، صحیح مسلم 1649.
[6] . سنن الترمذی 1431، صححه الألبانی فی الجامع الصحیح 1473.
[7] . محلی در نزدیکی مکّه.
[8] . صحیح بخاری 2572، مسلم 1953، ابوداود 3791، ترمذی 1789 و نسائی 4317 و ابن ماجة 3243.