باید یاد بگیریم چگونه و چقدر بخوریم؟ شاید این سخن برای عده‌ای ناخوشایند باشد و بگویند: نکند می‌خواهید غذا خوردن را مثل یک نوزاد یادمان بدهید! اما واقعیت این است که غذا خوردن را به درستی به ما نیاموخته‌اند و هم‌چنان روش‌های نادرست تغذیه را ادامه می‌دهیم. ضرب المثل کُردی می‌گوید: «کسی که در بزرگسالی پلو خوردن بیاموزد، دستش را به سمتِ بینی‌اش می‌برد»! به هرحال، باید روش درست غذا خوردن را یاد بگیریم.

غذا را نباید صِرفاً به خاطر مزه و لذّت آن بخوریم بلکه باید اهمیّت و فایده‌اش را لحاظ کنیم. خوردن، هدف زندگی نیست؛ وسیله‌ای برای بقا و ادامه‌ی زندگی است. یک ضرب‌المثل فرانسوی می‌گوید: «انسان می‌خورد که زندگی کند و زتدگی نمی‌کند که بخورد». پیش‌تر هم از پیامبر خدا ﷺ نقل کردیم که فرموده‌اند: «همین که انسان بتواند با خوردن چند لقمه کمرش را راست نگاه دارد، کافی است».

پیامبر خدا ﷺ فرموده‌اند: «مَن تصبَّحَ بسبع تمَراتٍ عَجوةً لم‌یَضُرَّهُ ذلک الیومَ سُمٌّ و لا سِحرٌ[1]: هر کس روز خود را با هفت عدد خرمای عجوه آغاز کند، هیچ سَمّ و سِحری در آن روز به او زیان نمی‌رساند».

پیامبر خدا ﷺ در این حدیث به نوع و زمان و کمّیت و کیفیت و فایده و مدّت اثر خوراک مذکور اشاره فرموده‌اند. خوراک، خرما است و باید صبح مصرف شود. از جهت کیفی خرمای عَجوه است. البته عالِمان هر نوع خرمای دیگری را که از جهتِ کیفی همتراز آن باشد، مشمولِ همان حُکم می‌دانند. مقدار مصرف، هفت عدد خرما است و فایده‌ی آن محفوظ ماندن از زهر و جادو و مدّت اثرش یک روز می‌باشد. هفت عدد خرما 800 کیلو کالری انرژی دارد و برابر یک وعده‌ی غذایی است. اگر یک کارمند هفت عدد خرما را قبل از سرِ کار رفتن بخورد، می‌تواند بدون هیچ مشکلی تا عصر آن روز انجام وظیفه بکند و انرژی لازم را داشته باشد. پیامبر خدا ﷺ بیش‌تر به خوراکی‌هایی اهتمام ورزیده‌اند که انرژی‌زاتر بوده‌اند. خرما حاوی کربوهیدرات‌ (قند) است و کربوهیدرات‌ها می‌توانند چربی و پروتئین و ویتامین‌های لازم بدن را جبران سازند و خوردنشان معده را ناراحت نمی‌کند. آهن هم دارد که بسیار انرژی‌زا است و سیستم دفاعی بدن را تقویت می‌کند.

رهنمود غذایی با این جزئیات چگونه می‌تواند از آنِ یک انسان معمولی باشد؟ جز آن که یک خاستگاه وحیانی برای رهنمودهای حکیمانه‌ی پیامبر خدا ﷺ قائل باشیم، چگونه تفسیر می‌شوند؟

پیامبر خدا ﷺ بامدادان و گاهی عصرها یک قاشق عسل را در یک لیوان آب سرد حل می‌کردند و آن را می‌نوشیدند.[2] بدیهی است که وقتی ماده‌ای در آب حل گردد، خواص آن در تمام حجم آب یافت می‌گردد. خوردن یک لیوان آب حاوی عسل، همانند خوردن یک لیوان عسل به بدن فایده می‌رساند بی آن که باعث آزردگی معده شود. ضمناً در مصرف عسل نیز صرفه‌جویی شده است.

اگر دقت کنید زمان وعده‌های غذایی به زمان نمازها نزدیک هستند و به این جهت خدای متعال در کنار آماده شدن برای حرکت به سوی مسجد، به خوردن و آشامیدن اشاره می‌فرماید: «يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمۡ عِندَ كُلِّ مَسۡجِدٖ وَكُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُسۡرِفِينَ[3]: ای فرزندان آدم! زینت خود را هنگام رفتن به مسجد، برگیرید و بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی‌دارد». پیامبر خدا ﷺ نیز فرموده‌اند: «إذا وُضِعَ العَشاءُ و أقیمتِ الصّلاةُ فابدؤوا بالعَشاء[4]: چنا‌چه شام حاضر بود و زمان نماز هم فرارسید، اول شامتان را بخورید» تا به خاطر دلمشغولی به غذا، از کیفیت نماز کاسته نگردد و نماز با عجله خوانده نشود. ابتدا باید غذا خورد و از اندیشیدن به غذا فارغ شد و بعد به سراغ نماز رفت. وقتی بوی غذا به مشام انسان می‌رسد، بلافاصله آنزیم‌ها و غدد بزاقی و اسید معده و صفرا و هورمون پانکراس (Pancreas) ترشح می‌شوند و تمام ارگان‌های مرتبط برای گوارش آمادگی پیدا می‌کنند. در این هنگام، بهترین گزینه همان غذا خوردن و تقدّم غذا بر نماز است. اگر غذا خوردن به تأخیر بیفتد، فرایند گوارش دچار اختلال می‌شود. بسیاری از کسانی که دچار سوء هاضمه شده‌اند، خوردن غذای موجود و مورد علاقه‌ی خویش را به تأخیر انداخته‌اند. عدّه‌ای هم به زمان‌های معیّن برای غذا خوردن عادت کرده‌اند و اگر غذایشان به تأخیر بیفتد، احساس گرسنگی خواهند کرد.

بهتر است روزه را با سه عدد خرما، افطار کنیم و آن‌گاه نماز مغرب را بخوانیم و شام را به بعد از نماز، موکول نماییم.