پس از اشاره به وجود برنامه‌ی غذایی حکیمانه در حیات پیامبر خدا ﷺ، ممکن است این سؤال برای بسیاری از ما پیش بیاید که مگر قرآن برای انسان‌ها برنامه‌ی غذایی دارد؟ در پاسخ با صراحتِ تمام می‌گوییم: آری؛ و اثبات آن نیز بسیار آسان است. یک عبارت سه کلمه‌ای قرآن یعنی: «كُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْ[1]»، چهارچوب برنامه‌ی تغذیه‌ی انسان را به خوبی تعیین می‌کند.

مسلّماً انسان برای انجام فعالیت‌های روزمرّه‌ی خود به انرژی نیاز دارد و برای کسب انرژی هم باید غذا بخورد. با خوردن، بخش اول سیستم تغذیه‌ی قرآنی محقق می‌گردد. انسان به مایعات و آشامیدنی هم نیاز دارد که در فعل دوم به آن امر شده است. ضمناً باید ضابطه‌ای در کار باشد تا انسان نیاز به خوراک و آشامیدنی را با هوس در هم نیامیزد و به جای تأمین نیازهای حیاتی بدن، به اِشباع هوس‌هایش نپردازد. لذا باید در خوردن و آشامیدن، «اِسراف» نکند. کلمه‌ی سوم بیانگر این ضابطه‌مندی است.

غذا خوردنِ پیامبر خدا ﷺ از جهت کمّیت و کیفیت همانند کسی بوده است که غذایی مختصر و مفید را می‌خورد و به سراغ کارهایش می‌رود.

قرآن کریم علاوه بر آن به کمّیت و کیفیت خوردن و آشامیدن، اشاره می‌نماید نوع خوراکی‌ها را نیز تعیین می‌کند و به ما فرمان می‌دهد تنها از چیزهای پاک و حلال بخوریم یعنی خوراکی‌هایی را مصرف کنیم که ضمن تأمین نیازهای بدن، به سلامت بدن آسیب نرسانند.

یکی از معضلات امروز اروپایی‌ها نوع خوراکِ آنها است . اروپایی‌ها بیش‌تر غذای آماده (Fast food) مصرف می‌کنند یک فرد از صبح تا ظهر کار می‌کند و خسته می‌شود و هنگام ظهر به او ساندویچی می‌دهند و او را با غذای آماده سیر می‌کنند؛ غذایی که مملو از کربوهیدرات و چربی است. هدف آنها این است که وقتِ زیادی را برای غذا خوردن تلف نکنند. گرچه احساس سیر شدن به آنها دست می‌دهد اما در واقع غذایی مُضرّ خورده‌اند و نیازهای بدنشان به درستی تأمین نشده است.

اما غذای پیامبر ﷺ با غذای امروز ما و اروپایی‌ها تفاوت داشته است. غذای آن حضرت دارای وعده‌های منظم و مشتمل بر خوراک و آشامیدنی‌های معین بود. او بهترین و مفیدترین خوراکی‌ها را می‌خورد. البته خوراکی‌هایش فانتزی و گران قیمت نبودند؛ آن حضرت خوراکی‌های مفید، ساده و قابل دسترس مصرف می‌کردند. پیامبر خدا ﷺ بدون برنامه و نامنظم غذا نمی‌خوردند بلکه یک سیستم دقیق غذایی را رعایت می‌کردند که در عالی‌ترین سطح سلامت و کیفیت بود.

پیامبر خدا ﷺ  نه تنها برای شخص خودش بلکه برای اطرافیان  نیز برنامه‌ی غذایی ویژه مقرّر می‌فرمود. زمان و رویه‌ی غذا خوردن او با اعضای خانواده‌اش، در پذیرایی از مهمانان، در مهمانی‌ها و در مسجد و در هنگام نبرد، بر اساس یک برنامه‌ی خاص بود و روش، کمّیت، کیفیت  و زمان غذا خوردنش تابع ضوابط خاصی بود. تمام اعضای خانواده‌اش را دورِ یک سفره جمع می‌کرد و همه با هم غذا می‌خوردند و هیچ گاه به تنهایی غذا نمی‌خورد. و حاضر نبود سهم غذای هیچ کس را بخورد . اگر از غذایی خوشش نمی‌آمد، هرگز در اَنظار دیگران از آن عیب‌جویی نمی‌کرد ... و ده‌ها نکته‌ی ظریف دیگر را می‌توان در خصوص سفره و خوان پیامبر خدا ﷺ برشمرد.

امروزه عده‌ای برای این که تغذیه‌ی آنها عوارض تغذیه‌ی رایج مردم را نداشته باشد و ضمناً تغذیه‌ای متمایز از دیگران را در پیش بگیرند، رژیم‌های غذایی ویژه‌ای را برمی‌گزینند. ضرر این نوع رژیم‌های غذایی به مراتب بیش‌تر از تغذیه‌ی رایج جامعه است. برای مثال: عده‌ای اصلاً گوشت نمی‌خورند و یا بیش‌تر از فرآورده‌های دامی استفاده می‌کنند. عده‌ای هم فقط حبوبات می‌خورند. و به ایت ترتیب سایر گروه‌های غذایی را از برنامه‌ی خود حذف می‌کنند و در نتیجه دچار کمبود پاره‌ای از ویتامین‌ها می‌شوند. چنان که در اثر نخوردن گوشت، کمبود ویتامین B ایجاد می‌شود که برای خون‌سازی و فعالیت مغز و اعصاب ضروری است و این ویتامین غالبا! از طریق فرآورده‌های دامی تأمین می‌گردد.

پیامبر خدا ﷺ از تمام گروه‌های مواد غذایی یعنی گوشت، حبوبات، فرآورده‌های دامی و نباتی استفاده می‌کرد‌ند و به مصرف میوه‌جات اهتمام می‌ورزیدند. البته تمام آنها را در چهارچوب یک سیستم صحیح غذایی، مصرف می‌کردند.

در قرن بیستم بود که رژیم غذایی به طور جدّی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و قبلاً پژوهش‌های لازم صورت نگرفته بود. لذا باید پرسید: پیامبر خدا ﷺ چگونه به آن نکات دقیق و درست غذایی پی برده بودند؟ تردید نداریم که آن حضرت از تعلیمات وحیانی هدایت جُسته‌اند.

پیامبر خدا ﷺ قبل و بعد از غذا خوردن، نکاتی را رعایت می‌کردند که نهایت قدرت و زیبایی سیستم غذایی ایشان را نشان می‌دهد. برای مثال: قبل از غذا خوردن، دست‌هایشان را می‌شستند و اگر سفره‌ی غذا را پیش از اقامه‌ی نماز آماده می‌کردند، غذا خوردن را بر نماز مقدّم می‌داشت. با نام خدا، غذایش را شروع می‌کرد و از جلو خودش و با دست راست، لقمه برمی‌داشت. با توضیحات بیش‌تری که خواهیم داد، درخواهید یافت که واقعاً آن حضرت بر اساس یک سیستم خاص غذا می‌خورده‌اند و یک برنامه‌ی غذایی در عالی‌ترین سطح کیفی داشته‌اند.